Bijelo Dugme je definitivno najpopularnija pop rok grupa iz bivše Jugoslavije, svih vremena. Slijedi i priča o možda njeihovom najvećem hitu koji su ikada napravili….
Pesma “Đurđevdan” zauzima posebno mesto u srcima ljudi sa prostora bivše Jugoslavije, ne samo zbog prepoznatljive melodije i emotivnih stihova, već i zbog teškog istorijskog nasleđa koje nosi sa sobom. Iako je mnogi danas povezuju sa čuvenim bendom Bijelo dugme, ova numera zapravo ima znatno dublje korene – njena istinska priča počinje mnogo ranije, u mračnijem i bolnijem vremenu.
Poreklo ove pesme vezano je za romsku narodnu muziku, gde je prvobitno imala oblik tužbalice – pesme posvećene boli, gubitku i beznađu. Jedna legenda, koja se prenosi generacijama i prihvaćena je kao istinita među narodom, kaže da su stihove “Đurđevdana” prvi put zapevali zatvorenici koji su tokom Drugog svetskog rata deportovani iz Sarajeva ka logoru Jasenovac. Bio je to upravo dan svetog Đorđa – Đurđevdan, praznik koji simbolizuje proleće, rađanje i novi život. Međutim, umesto da ga proslave u krugu porodice, ti nesrećnici su ga dočekali zatvoreni u vozovima smrti, svesni da putuju ka sigurnom kraju. U tom jezivom kontrastu između života i smrti, pesma je rođena kao tihi krik tuge i otpora.
Vremenom, “Đurđevdan” je postao mnogo više od muzičkog dela. Izrastao je u simbol sećanja, ljubavi i nenadoknadivih gubitaka. Najširu popularnost stekla je kada ju je 1988. godine obradila i objavila grupa Bijelo dugme, pod nazivom “Đurđevdan je a ja nisam s onom koju volim”. Ovaj stih je postao oslonac emocije cele pesme – osećaj praznine u trenutku kada sve oko nas slavi ljubav i život.
Manje je poznato da je upravo taj stih inspiraciju crpeo iz dela Đorđa Balaševića, jednog od najvoljenijih pesnika i muzičara sa ovih prostora. Goran Bregović, vođa Bijelog dugmeta, otkrio je da je pesma prvobitno napisana za potrebe filma “Dom za vešanje” reditelja Emira Kusturice. Iako je u početku imala ulogu u filmskom scenariju, ubrzo je dobila sopstveni život i postala nezavisna od svoje prvobitne uloge.
Bregović je u jednom intervjuu rekao: “Pesme su čudna živa bića”, naglašavajući da, kada jednom napuste autora, postaju deo sveta i započinju sopstveno putovanje. Početna zamisao bila je da to bude skromna ljubavna pesma, jednostavna i iskrena. Ali težina istorije i način na koji je pesma doživljena u narodu podigli su je na nivo kolektivnog simbola.
Još jedno zanimljivo otkriće jeste da pesma nikada zvanično nije posvećena Balaševiću, ali je, prema Bregovićevim rečima, nastala iz njegovog stava i duha. Upravo stih “a ja nisam s onom koju volim” poslužio je kao emocionalna osnova cele kompozicije. “Ništa, jedna mala ljubavna pesma,” rekao je Bregović, svesno umanjujući svoj doprinos, ostavljajući prostor da pesma sama priča svoju priču.
Danas se “Đurđevdan” izvodi u raznim prilikama – od veselja i koncerata do trenutaka tišine i ličnog preispitivanja. Njena univerzalnost je u tome što je svako može doživeti na sopstveni način, bez obzira na veru, naciju ili životno iskustvo. U stihu “a ja nisam s onom koju volim”, mnogi pronalaze sopstvenu tugu, izgubljene ljubavi, propuštene prilike i neizbrisive uspomene.
Snaga pesme leži u njenoj iskrenosti i sposobnosti da nas pogodi tamo gde su emocije najosetljivije. Ona ne priča samo o ratu, smrti ili gubitku – ona govori o ljudskosti, o tome kako se nosimo sa bolom i kako ga pretočimo u nešto što može trajati večno.
Na kraju, “Đurđevdan” nije samo pesma. To je emotivno nasleđe, glas onih kojih više nema, i opomena da ne zaboravimo – ni njih, ni sebe. U njenoj jednostavnosti krije se ogromna snaga, jer nas podseća da je umetnost ponekad najjača upravo kada je najtiša.
